Η πιτυρίδα είναι μια συνήθης πάθηση του τριχωτού της κεφαλής. Αναγνωρίζεται πολύ εύκολα: χαρακτηρίζεται από μικρά λευκά, γκριζωπά ή κιτρινωπά νεκρά κύτταρα ή λέπια στην επιφάνεια του τριχωτού της κεφαλής. Μερικές φορές μπορεί να συνοδεύεται από αίσθημα κνησμού και ερεθισμό. Έχει πολλές αιτίες και περιλαμβάνει διάφορους πολύπλοκους μηχανισμούς.
Περιεχομενα
Η πιτυρίδα προκαλείται πολύ απλά από την επιταχυνόμενη ανανέωση των κυττάρων. Τα επιδερμικά κύτταρα ανανεώνονται συνήθως σε διάστημα 21 έως 28 ημερών. Στην περίπτωση της πιτυρίδας, ανανεώνονται ταχύτερα, σε διάστημα 5 έως 14 ημερών(1). Σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει πλέον αρκετός χρόνος για την προοδευτική εξάλειψη των κυττάρων στην επιφάνεια και, αντ' αυτής, συσσωρεύονται ως μάζα από λέπια (συστάδες νεκρών επιδερμικών κυττάρων), ένα φαινόμενο που ονομάζεται πιτυρίδα. Η επιτάχυνση της ανανέωσης των κυττάρων προκαλείται από μια διαταραχή του τριχωτού της κεφαλής, η οποία προκαλείται από πολυάριθμους μηχανισμούς.
Όταν παράγεται σε φυσιολογικές ποσότητες, το σμήγμα όχι μόνο παίζει ουσιαστικό ρόλο στην ενυδάτωση του δέρματος και του τριχωτού της κεφαλής, αλλά και προστατεύει από τους εξωτερικούς επιβαρυντικούς παράγοντες. Όταν παράγεται πολύ λίγο σμήγμα, το δέρμα γίνεται ξηρό. Όταν παράγεται υπερβολική ποσότητα, ενισχύεται η ανάπτυξη ενός ζυμομύκητα του γένους Malassezia, ο οποίος συμβάλλει στην εκδήλωση της πιτυρίδας.
Οι ζυμομύκητες του γένους Malassezia υπάρχουν φυσικά στην επιφάνεια του τριχωτού της κεφαλής. Στη συγκεκριμένη περίπτωση της πιτυρίδας, πολλαπλασιάζονται υπερβολικά. Είναι λιπόφιλοι, πράγμα που σημαίνει ότι τρέφονται με λιπόφιλα θρεπτικά συστατικά. Τα λιπίδια που περιέχονται στο σμήγμα μπορούν να αποτελέσουν εξαιρετική πηγή τροφής γι΄αυτούς τους οργανισμούς. Όσο περισσότερο τρέφονται, τόσο περισσότερο αναπτύσσονται, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή και ερεθισμό, ο οποίος με τη σειρά του μπορεί να προκαλέσει απολέπιση.
Δεν υπάρχει εξήγηση γιατί κάποιοι άνθρωποι με λιπαρό ή ξηρό τριχωτό της κεφαλής αναπτύσσουν πιτυρίδα και κάποιοι άλλοι όχι. Αυτή η μεταβλητότητα και η ευαισθησία αφορά κάθε άτομο και αντανακλά μια προδιάθεση για την ανάπτυξη πιτυρίδας, η οποία είναι δυστυχώς αδύνατο να αλλάξει.
Όπως μπορείτε να δείτε, υπάρχουν πολλές αιτίες για την πιτυρίδα. Μόλις κατανοήσουμε τα αίτια της πιτυρίδας και διαπιστώσουμε από πού προέρχεται, μπορούμε να εφαρμόσουμε την πλέον κατάλληλη, στοχευμένη και αποτελεσματική θεραπεία.
Ορισμένοι άνθρωποι είναι επομένως "εκ φύσεως" επιρρεπείς στην πιτυρίδα, με άλλα λόγια είναι ιδιαίτερα πιθανό να την εμφανίσουν, ενώ άλλοι θα εμφανίσουν πιτυρίδα στα μαλλιά τους υπό την επίδραση διαφόρων παραγόντων. Η υπερκόπωση, ο μη ισορροπημένος τρόπος ζωής, η λανθασμένη χρήση καλλυντικών προϊόντων ή ακόμη και το άγχος μπορούν να προκαλέσουν έξαρση της πιτυρίδας.
Για να καταλάβουμε τι προκαλεί την πιτυρίδα με περισσότερες λεπτομέρειες, πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ ξηρής και λιπαρής πιτυρίδας. Εάν έχετε αμφιβολίες, μη διστάσετε να ζητήσετε καθοδήγηση από τον φαρμακοποιό ή τον γιατρό σας.
Η ξηρή πιτυρίδα είναι μικρή, λευκή, πτητική πιτυρίδα, γι' αυτό και βρίσκεται όχι μόνο στα μαλλιά αλλά και στα ρούχα, ιδίως στους ώμους.
Η ξηρή πιτυρίδα αναπτύσσεται σε ξηρό τριχωτό της κεφαλής. Όταν παράγεται λιγότερο σμήγμα, η υδρολιπιδική μεμβράνη στην επιφάνεια της κεράτινης στιβάδας (το εξωτερικό στρώμα του δέρματος) είναι χειρότερης ποιότητας και η προστατευτική λειτουργία του λιπιδικού φραγμού είναι μειωμένη. Ο διαταραγμένος φραγμός προκαλεί απώλεια νερού στο τριχωτό της κεφαλής, η οποία είναι υπεύθυνη για την ξηρότητα του τριχωτού της κεφαλής. Αυτό οδηγεί σε απολέπιση και η πιτυρίδα εμφανίζεται στην επιφάνεια.
Γιατί έχω πιτυρίδα στο λιπαρό τριχωτό της κεφαλής μου; Απλώς επειδή οι σμηγματογόνοι αδένες σας παράγουν υπερβολικά πολύ σμήγμα.
Αυτή η αύξηση του σμήγματος του τριχωτού της κεφαλής προάγει την ανάπτυξη ζυμομυκήτων Malassezia ( Malassezia globosa, Malassezia restricta)(2). Αυτοί οι ζυμομύκητες τρέφονται κυρίως με λιπίδια. Στη συνέχεια μπορεί να προκαλέσουν αντίδραση, με αποτέλεσμα φλεγμονή, ερεθισμό και απολέπιση του τριχωτού της κεφαλής.
Η λιπαρή πιτυρίδα προκαλεί μεγαλύτερο αίσθημα κνησμού από την ξηρή πιτυρίδα, επειδή το τριχωτό της κεφαλής είναι πιο φλεγμονώδες.
Μόλις κατανοηθούν τα αίτια της πιτυρίδας, μπορούμε να προσδιορίσουμε την κατάλληλη αγωγή με βάση τα συμπτώματα για την εξάλειψή της. Ωστόσο, δυστυχώς δεν υπάρχει ακόμη θεραπεία για την εξάλειψή της, έχοντας ως αποτέλεσμα την πιθανότητα επανεμφάνισής της. Αξίζει, λοιπόν, να εντοπιστούν οι εξωτερικοί παράγοντες που μπορεί να συντηρήσουν τη διαδικασία και να προκαλέσουν πιτυρίδα (π.χ. χρήση ακατάλληλων σαμπουάν, άγχος κ.λπ.).
(1) https://dermato-info.fr/, Γαλλική Εταιρεία Δερματολογίας.
(2) The Society for Investigative Dermatology, Malassezia globosa and restricta: Breakthrough Understanding of the Etiology and Treatment of Dandruff and Seborrheic Dermatitis through Whole-Genome Analysis, Thomas L. Dawson Jr 1, 2007.
(3) J. Cosmet Dermatol. 2020; 00:1-7. Biophysical characteristics of dandruff-affected scalp categorised on the basis of sebum levels. Ji-Seon Yoon PhD, Jiyong Shim MS, Jun-Man Lim MS, Sun Gyoo Park MS.