Oorzaken van jeuk: waarom hebben we jeuk?

Wat veroorzaakt jeuk? 

Pruritus is een veelvoorkomend gevoel, waarvan de ontstaansmechanismen echter uiterst complex en nog grotendeels onbekend zijn. De betrokken mechanismen hangen af van de oorzaak van de pruritus en hebben zowel betrekking op cutane zenuwvezels als verschillende chemische ‘boodschappers’ zoals cytokinen of neurotransmitters. 
De oorzaak, welke deze ook mag zijn, leidt tot jeuk en krabben. Dit zal op zijn beurt weer meer jeuk en krabben uitlokken. Het is een vicieuze cirkel van jeuken-krabben-jeuken waar men vaak moeilijk kan uit ontsnappen.

Waarom jeukt mijn huid?

De oorzaken van pruritus zijn zeer uiteenlopend en vaak van niet-dermatologische oorsprong. Dit betekent dat de oorzaken van pruritus niet noodzakelijkerwijs zichtbaar zijn, wat de diagnose en behandeling bemoeilijkt.

Waarom krabben we? Een kort overzicht:

• Dermatologische pruritus: in dit geval is een huidaandoening de oorzaak van de pruritus. Zichtbare huidlaesies veroorzaken het jeukende gevoel. Onder deze categorie vallen de voornaamste chronische inflammatoire dermatosen zoalseczeem, minder bekende aandoeningen zoals bulleus pemphigoïd bij ouderen, maar ook besmettelijke pruritische dermatosen zoals schurft. Ook andere, meer specifieke huidproblemen kunnen jeuk veroorzaken, zoals zonnebrand.
• Pruritus sine materia: achter deze term gaan tal van oorzaken van pruritus schuil die elk sterk van elkaar verschillen, maar allemaal een niet-dermatologische oorsprong hebben en gekenmerkt worden door de afwezigheid van huidlaesies. Toch kunnen er uiteindelijk laesies ontstaan door het krabben. Pruritus sine materia kan worden onderverdeeld in verschillende categorieën, afhankelijk van de oorzaak van de pruritus: systemische pruritus, neurologische pruritus en psychogene pruritus.
• Seniele pruritus verwijst naar pruritus die specifiek voorkomt bij ouderen. De precieze oorzaak van deze pruritus is niet bekend, maar het is wel duidelijk dat het een grote invloed heeft op de levenskwaliteit.
• Pruritus gravidarum: jeuk tijdens de zwangerschap komt vaak voor. Het is een meestal goedaardig verschijnsel dat wordt veroorzaakt door veranderingen in de huid die op bepaalde plaatsen droger, gevoeliger en uitgerekt wordt. Pas echter op voor cholestase gravidarum, een leverziekte die aan het einde van de zwangerschap voorkomt en jeuk, een verstoord biologisch evenwicht en soms een gele verkleuring van de huid (geelzucht) veroorzaakt. Zwangerschapscholestase vereist speciale medische aandacht omdat het schadelijke gevolgen kan hebben voor de baby. 
• Aquagene pruritus: in dit geval is het gewoon water dat pruritus veroorzaakt. De getroffen persoon ervaart pruritus, maar ook tintelingen, branderigheid of zelfs pijn en dat enkele minuten na contact met water van bv. douche, bad, watersport, regen, zweet, enz.
• Medicamenteuze pruritus: medicatie is een van de belangrijkste oorzaken van pruritus, maar patiënten en gezondheidswerkers staan er niet altijd bij stil. Bepaalde moleculen houden meer risico in dan andere en sommige worden zeer vaak gebruikt, zoals in antibiotica en pijnstillers. Wees voorzichtig, het is de arts die beslist om met bepaalde medicatie te stoppen. Stop of verander een behandeling niet zelf. 
• Zonneallergie: dit is een bijzondere vorm van dermatologische pruritus die optreedt na blootstelling aan de zon. Goedaardige zonneallergie treft vooral jonge vrouwen op de hals en de onderarmen. Polymorfe lichteruptie treft dan weer zowel mannen als vrouwen van alle leeftijden, ditmaal op het gezicht.

De oorzaken van pruritus zijn zeer uiteenlopend en soms moeilijk vast te stellen. Een medisch consult zorgt meestal voor verduidelijking en maakt het mogelijk om de behandeling aan te passen.