Świąd polekowy lub inaczej świąd jatrogenny jest bardzo specyficzną formą świądu, związaną ze stosowaniem jednego lub kilku leków przyjmowanych ogólnoustrojowo. Substancje odpowiedzialne za świąd polekowy mogą być bardzo zróżnicowane i niekiedy trudne do zidentyfikowania. Zwłaszcza wówczas, gdy dany pacjent przyjmuje wiele leków. Kluczowa będzie tu również rola lekarza, która związana jest zarówno z postawieniem diagnozy, jak i zaproponowaniem rozwiązania w pełni dopasowanego do pacjenta.
Spis treści
Świąd polekowy jest jednym z rodzajów świądu bez zmian skórnych. Innymi słowy, jest to świąd pochodzenia niedermatologicznego, którego rozpoznanie nie jest możliwe dzięki występowaniu charakterystycznych zmian.
Najczęściej świąd jatrogenny jest uogólniony, co oznacza, że występuje na całym ciele. Powstrzymanie się od konieczności drapania wydaje się wówczas zupełnie niemożliwe. To właśnie dlatego na ciele mogą wystąpić charakterystyczne zmiany wywołane drapaniem.
Uczucie świądu może pojawić się na początku leczenia lub później – wszystko zależy od konkretnego przypadku. Świąd polekowy może rozwinąć się nawet przy niewielkich przyjmowanych dawkach. Sprzyja mu zespół czynników wspólnych dla wszystkich rodzajów świądu, takich jak suchość skóry, warunki klimatyczne, stres czy stosowanie nieodpowiednich kosmetyków.
Jak sama nazwa wskazuje, świąd polekowy spowodowany jest przez jeden lub więcej leków przyjmowanych ogólnoustrojowo. Na wielu ulotkach dołączonych do leków wymienia się świąd jako jedno z możliwych działań niepożądanych. Leki wywołujące swędzenie skóry mogą należeć do różnorodnych klas terapeutycznych. Oto kilka przykładów leków, które mogą powodować świąd jatrogenny:
W rzeczywistości wszystkie leki mogą stać się potencjalnym źródłem odpowiedzialnym za wystąpienie świądu jatrogennego. To właśnie dlatego tak ważne jest, aby podczas wizyty pamiętać o wymienieniu wszystkich stosowanych leków.
Na szczególną uwagę zasługuje również fakt, że leki mogą powodować świąd jatrogenny wywołany przez różne mechanizmy:
W przypadku świądu wywołanego lekami najczęściej konieczne jest przerwanie ich stosowania. Rezultaty powinny być widoczne już po kilku tygodniach od zaprzestania ich stosowania. Pod żadnym pozorem nie należy przerywać leczenia bez zgody lekarza. Wyjątkiem mogą być jedynie przypadki bardzo ciężkich uszkodzeń skóry, które wymagać będą natychmiastowego zaprzestania leczenia.
W przypadku świądu wywołanego lekami niekiedy równolegle z leczeniem przepisuje się lek przeciwhistaminowy. Odpowiednio dobrane środki pielęgnacyjne takie jak łagodzące olejki oczyszczające czy kremy przeciwświądowe pomogą ukoić skórę. Kremy przeciwświądowe należy stosować tak często, jak to konieczne. Tylko tym sposobem możliwe będzie ograniczenie drapania. Zbawienne może okazać się także przykładanie zimnych przedmiotów do skóry jak, chociażby grzbiety łyżki czy torebki wypełnionej mrożonymi warzywami. Podobnie działać będzie stosowanie kojącej wody termalnej lub wentylatora.
Aby zlikwidować świąd, lekarz może zastąpić lek odpowiedzialny za świąd jatrogenny innym - niestety nie zawsze jest to możliwe. Jeśli leczenie farmakologiczne musi być kontynuowane dokładnie w taki sam sposób jak dotychczas, konieczne może okazać się zmniejszenie dawki, aby utrzymać skuteczność terapii przy jednoczesnym ograniczeniu działań niepożądanych.