Zawodowe choroby skóry lub inaczej dermatozy zawodowe są chorobami skóry, które rozwijają się w miejscu pracy. Dermatozy zawodowe są źródłem dyskomfortu i mogą wpływać na jakość życia zarówno w pracy, jak i w domu.
Spis treści
Najczęściej zawodowe choroby skóry objawiają się egzemą, czyli pojawieniem się na skórze czerwonych, szorstkich i swędzących plam. Egzema zawodowa, ponieważ tak niekiedy nazywane bywa to schorzenie, dotyka głównie dłoni, które są kluczowe dla większości zawodów i czynności.
Egzema rozwija się w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancją drażniącą lub uczulającą. W niektórych przypadkach substancja odpowiedzialna za pojawienie się wyprysku jest przenoszona przez powietrze. Zwykle ma to miejsce w sektorze spożywczym, co oznacza, że egzema może pojawić się również na twarzy.
Dermatoza zawodowa może być wynikiem dwóch całkiem odmiennych od siebie zjawisk: podrażnień i alergii. Większość substancji chemicznych związanych z zawodowym zapaleniem skóry jest jednocześnie drażniąca oraz uczulająca. Alergie zawodowe są więc bardzo zróżnicowane – zależą oczywiście od wykonywanej pracy i stosowanych chemikaliów. Fryzjerzy mogą dostać uczulenia na farby, pielęgniarze na środki antyseptyczne, a murarze na cement. Z kolei alergia na detergenty jest najbardziej powszechna wśród personelu sprzątającego. Wyprysk kontaktowy może osłabiać układ odpornościowy, co nie ma miejsca w przypadku podrażnieniowego kontaktowego zapalenia skóry. Jak sama nazwa wskazuje, dermatoza zawodowa związana jest z podrażnieniem skóry i może występować zarówno u osób uczulonych, jak i nieuczulonych.
Warto wspomnieć również o tym, że czynniki takie, jak: atopia, niekorzystne warunki klimatyczne (wiatr, zimno itp.), stres, czy wilgotność, działają jako dodatkowe przyczyny podrażniające i prowadzą do pojawienia się przewlekłej egzemy rąk.
Egzemą zawodową może być dotknięty każdy – zarówno młodzi, jak i starsi, osoby z doświadczeniem zawodowym lub bez. Historia schorzeń dermatologicznych również nie ma tu większego znaczenia. Pojawienie się dermatozy zawodowej np. u pracownika fizycznego pod żadnym pozorem nie jest oznaką słabości. Świadczy to wyłącznie o tym, że skóra nie toleruje konkretnej substancji.
Jedną z cech charakterystycznych zawodowych chorób skóry jest fakt, że zmiany całkowicie zanikają lub ustępują podczas urlopu. Kontakt z drażniącymi lub uczulającymi czynnikami zostaje przerwany, a skóra odczuwa natychmiastową ulgę. Zmiany pojawiają się w momencie powrotu do pracy. Przykładowo egzema u personelu medycznego jest często wywoływana przez wielokrotne mycie rąk. Pomimo że roztwory hydroalkoholowe są mniejszym źródłem substancji uczuleniowych niż „klasyczne” mycie rąk, to wielokrotne stosowanie może nasilić istniejącą wcześniej dermatozę. Z kolei na wakacjach ręce zwykle myte są znacznie rzadziej, przez co odzyskują swój standardowy wygląd.
Jednak niekiedy przewlekła egzema rąk może utrzymywać się nawet podczas wakacji. Sytuacja ta ma miejsce wówczas, gdy czynniki drażniące lub alergizujące nie zostaną zidentyfikowane i nie będą unikane. Zawodowe zapalenie skóry będzie się rozwijać i powodować dyskomfort.
Leczenie przewlekłej egzemy rąk, zarówno zawodowej, jak i tej niezwiązanej z wykonywanym zawodem, przebiega zawsze w ten sam sposób. Na początku raz dziennie należy stosować krem z kortyzonem, aż do momentu zniknięcia zmian. Kolejnym etapem jest aplikowanie emolientów, które pomagają nawilżyć skórę, ale nie stosuje się ich bezpośrednio na zmiany. Wykazano natomiast, że wyroby medyczne w postaci łagodzących kremów naprawczych przyspieszają leczenie zmian (jest to możliwe dzięki nakładaniu kremu naprawczego na miejscowo stosowany kortykosteroid – pełni to wówczas rolę opatrunku) i ograniczają ich ponowne pojawianie się (poprzez nakładanie kremu naprawczego na miejsca zwykle dotknięte zmianami). Nie sposób nie wspomnieć także o stosowaniu rano lub w ciągu dnia kremu barierowego, który pomaga chronić skórę przed działaniem czynników odpowiedzialnych za powstawanie egzemy. Doskonale sprawdzi się również w momencie, gdy całkowite uniknięcie tych czynników nie jest możliwe.
Niewątpliwie najlepszym sposobem leczenia zawodowych chorób skóry jest unikanie czynników drażniących lub alergizujących. Rozpoznanie możliwe jest z pomocą dermatologa, alergologa, lekarza rodzinnego lub lekarza medycyny pracy. Jeśli całkowite uniknięcie dermatozy zawodowej nie jest możliwie, może zostać wówczas uznana za tzw. chorobę zawodową i doprowadzić do tego, że pacjent będzie zmuszony do zmiany zawodu. Jednak decyzja ta może być bardzo trudna do zaakceptowania. Dla przykładu egzema u fryzjerów jest szczególnie kłopotliwa, ponieważ zawód ten często jest jednocześnie pasją wykonujących go osób.
Aby uniknąć rozwoju zawodowych chorób skóry, a co za tym idzie np. przewlekłej egzemy rąk, należy przestrzegać kilku prostych zasad obowiązujących we wszystkich zawodach:
Nie sposób nie wspomnieć o pracodawcach, którzy również powinni być zaangażowani w zapobieganie zawodowym chorobom skóry. Przykładem może być wybór produktów, z których korzystają pracownicy.
Jeśli zmiany pojawiają się w dalszym ciągu, ważne jest, aby możliwie jak najszybciej skonsultować się z dermatologiem i wdrożyć odpowiednie leczenie. Warto pamiętać, że lekarz medycyny pracy też jest źródłem cennych informacji i osobą, która może pomóc.
Celem artykułów jest promowanie wiedzy na temat egzemy. Nie zastępuje porady lekarskiej, diagnozy lub leczenia. Pytania dotyczące stanu zdrowia lub leczenia należy skonsultować z lekarzem.
