Wat is de definitie van alopecia? Haaruitval, of alopecia, is een veel voorkomende reden voor consultaties bij de dermatoloog. Verschillende soorten haaruitval (acuut of chronisch telogeen effluvium, alopecia androgenetica of andere soorten haaruitval) worden echter veroorzaakt door verschillende problemen in de hoofdhuid, aan de wortel van het haar. Daarom moeten ze op de juiste manier worden behandeld.
Samenvatting
Het leven van het haar is cyclisch: we spreken dan over de haarcyclus. Deze wordt gekenmerkt door een opeenvolging van drie duidelijk gedefinieerde fasen waarin het haar groeit, vermindert en vervolgens uitvalt:
Wanneer het haar uitvalt, begint een nieuwe cyclus met de groei van een nieuwe haar in de anagene fase.
In de loop van een mensenleven kan een haarfollikel gemiddeld 25 tot 30 cycli doorlopen, d.w.z. 25 tot 30 haren produceren die elk 2 tot 6 jaar leven. Er zijn ongeveer 150.000 haarfollikels in de hoofdhuid, die zich elk in een andere fase van de cyclus bevinden dan de aangrenzende follikels. Daarom is het heel normaal om 50 tot 100 haren per dag te verliezen. Het aantal haren dat groeit is altijd veel groter dan het aantal dat uitvalt.
Als we het over haaruitval hebben, horen we vaak het woord "alopecia".Maar wat is alopecia precies? Is er een verschil met de term "haaruitval"?
Alopecia wordt gedefinieerd als tijdelijke gedeeltelijke of volledige haaruitval. Alopecia en haaruitval zijn daarom synoniemen.
Het woord "kaalheid" beschrijft niet haaruitval of alopecia, maar het gevolg daarvan bij sommige mensen, namelijk de volledige of gedeeltelijke afwezigheid van haar op de hoofdhuid.
Haaruitval kan van individu tot individu heel verschillende oorzaken hebben. Er zijn drie hoofdtypes van haaruitval: reactieve haaruitval (acuut telogeen effluvium), chronische haaruitval (chronisch telogeen effluvium, alopecia androgenetica) en anageen effluvium.
Acuut telogeen effluvium, of occasionele haaruitval, is de meest voorkomende vorm van haaruitval bij vrouwen. Het wordt gekenmerkt door het begin van toegenomen haaruitval 3 tot 4 maanden na een uitlokkende factor. Daarom wordt het ook een reactieve haaruitval genoemd. Seizoensgebonden haaruitval is bijvoorbeeld een vorm van acuut telogeen effluvium.
De haarcyclus wordt verstoord, wat leidt tot snelle en gelijktijdige haaruitval. Het aandeel haar in de anagene fase stijgt naar 70% (vergeleken met 85% in de normale staat), terwijl het aandeel in de telogene fase stijgt naar 30% (vergeleken met 10% normaal gezien). De haaruitval kan oplopen tot 300 haren per dag, vergeleken met 50 tot 100 op een gezonde hoofdhuid. Dit is diffuse alopecia die de hele hoofdhuid aantast.
Stress, een onevenwichtige vpeding, bevalling, operatie, seizoenswisseling: in deze gevallen wordt telogeen effluvium als acuut beschouwd, d.w.z. eenmalig. Zodra de oorzaak van de haaruitval is geïdentificeerd en weggenomen, duurt de hergroei ongeveer 6 maanden.
Wanneer diffuse haaruitval na verloop van tijd optreedt, d.w.z. langer dan 6 maanden, spreken we van chronisch telogeen effluvium. Ook hier hebben vrouwen er meer last van dan mannen. De factoren die alopecia veroorzaken worden meestal in verband gebracht met chronische vermoeidheid of stress, een onbehandelde hormonale disbalans, geneesmiddelen of een caloriearm dieet gedurende een langere periode. Als het niet behandeld wordt, kan het leiden tot een progressieve vermindering van de haarmassa. Vrouwen merken dit vaak wanneer ze hun haar doen: ze moeten het elastiekje nog eens extra ronddraaien om hun haar vast te maken, of een kleinere haarspeld of klem gebruiken dan vroeger.
Zodra de factor die verantwoordelijk is voor haaruitval is geïdentificeerd en behandeld, duurt het ongeveer 9 tot 12 maanden voordat het haar weer groeit en de normale toestand terugkeert. Voor sommige mensen kan dit langer duren.
Het anagene effluvium is het plotse verlies van haar tijdens de groeifase als gevolg van een stop in de vermenigvuldiging bij de haarwortelcellen. Hierdoor breekt het haar af en valt het uit, zonder dat het de telogene fase doormaakt. Het begint daarom vrij snel, van een paar dagen tot een paar weken. Het resultaat is een plotse vermindering van het haar, vaak ernstige of zelfs volledige kaalheid, die zowel mannen als vrouwen kan treffen.
Dit type haaruitval wordt voornamelijk waargenomen na de toediening van behandelingen tegen kanker zoals chemotherapie of blootstelling van het hoofd en/of de nek tijdens bestralingen. Het haar groeit over het algemeen terug nadat de behandeling is gestopt.
Achter de definitie van alopecia androgenetica gaat chronische haaruitval schuil (langer dan 6 maanden). Dit type haaruitval bij mannen leidt tot een vermindering van de haardichtheid en vervolgens tot kaalheid.
Zoals de naam al doet vermoeden, is het mechanisme waardoor alopecia androgenetica optreedt zowel hormonaal als genetisch. Het gaat om de mannelijke hormonen, androgenen, en meer specifiek testosteron. Bij mensen die lijden aan alopecia androgenetica wordt de levenscyclus van het haar door testosteron overgestimuleerd en verkort. Dit leidt tot de uitputting van de haarfollikel, die geen haar meer kan produceren, en de progressieve miniaturisatie van het haar: het haar wordt dunner en dunner tot het stopt met groeien en verdwijnt.
Dit mechanisme is uniek omdat het alleen voorkomt in bepaalde zeer karakteristieke gebieden van de mannelijke hoofdhuid. We spreken dan van gelokaliseerde alopecia op de bovenkant van het hoofd.
Deze haaruitval komt vaker voor bij mannen en neemt toe met de leeftijd: ongeveer 15% van de mannen heeft haaruitval op 20-jarige leeftijd, 30% op 30-jarige leeftijd en één op de twee op 50-jarige leeftijd*. Vrouwen kunnen er ook last van hebben, maar de schade is diffuser en minder ernstig. Het laatste stadium van kaalheid is zeldzamer bij vrouwen.
*Severi G, et al. Androgenetic alopecia in men aged 40-69 years: prevalence and risk factors. Br J Dermatol. 2003;149(6):1207-1213.
